Batsaikhan 
-Ээлжит элэг шилжүүлэн суулгах хагалгааг нэгэн эмэгтэйд хийж байна. Энэ талаар тодруулах гэсэн юм?
-Манай улсад элэг шилжүүлэн суулгаснаас хойш өнөөдөр (өчигдөр) 43 дахь хүний хагалгаа явагдаж байна. Тодруулбал, эмэгтэй 32 настай, А гэх иргэн нь элэгний B, C вирус болон элэгний хатууралтай, улаан хоолойн судас өргөссөний улмаас цус алдсан. Ингээд хагалгаанд орж, уг иргэний 43 настай нагац ах нь донор болж, элэгнийхээ талыг өгч байгаа юм.
-Эмэгтэйн өвчин эрт оношлогдоогүй юм уу?
-Өвчтөн нь өөрийгөө элэгний вирустэй гэдгээ огт мэдээгүй явсан юм билээ. Улаан хоолойны судас нь өргөссөний улмаас цус алдсан гэсэн. Тэгээд эмч дээр ирээд “элэгний хатууралтай” гэдгээ мэдсэн. Жил гаруй болж, нагац ахынх нь элэг тохирно гэсэн нарийн шинжилгээнүүдийн үр дүнд хагалгаанд орж байна. Вирусын халдвараар дамжсан. Гэхдээ ямар замаар, хэрхэн халдсан гэдгээ мэдэхгүй байна лээ.
-Хагалгаа хэдэн цагт эхэлж, хэрхэн үргэлжилж байгаа юм бол?
-Энэ сарын 26-ны шөнө 5:30 цагаас өвчтнөө хүлээн авч, мэс заслын өрөөнд оруулсан. 6:00 цагт мэдээгүйжүүлгийн ажил эхэлсэн. 7:30 цагт арьсны цөслөг гэх ажиллагаа эхэлсэн. 8:30 цагт хэвлийг нь нээж, элгээ чөлөөлөх ажил явагддаг. Элэгний хатууралтай байдлыг чөлөөлдөг юм. Энэ нь хамгийн хэцүү үе шат. Би энэ хэсэгт ажилладаг. Аль болох цус алдуулахгүйн тулд нямбай хийх хэрэгтэй. Одоогийн байдлаар бид нэг ч цус юүлээгүй явж байгаа. Элэгний үүд хэсгийг чөлөөлөхөд цус алдаагүй. Өвчтэй элгээ аваад оронд нь донорынхоо элгийг тусгай ширээн дээрх мэс заслаар судасыг нь өргөсгөх ажил бий. Дараа нь элэг шилжүүлэн суулгах ажиллагаа явагддаг. Үндсэндээ венийн гурав дөрвөн судас холбож оёсноор дуусдаг юм. Дунджаар элэг шилжүүлэн суулгах хагалгаа 15-16 цаг үргэлжилдэг.
-Донор болж байгаа хүний элэг нь тохирно гэдгийг хэрхэн шинжилдэг вэ?
-Хамгийн эхэнд цусны бүлэг таарах ёстой. Нарийн шинжилгээний үр дүнд тохирно гэж гарсан. Ингээд л хагалгаа хийж байгаа юм. Тодорхой шалгуурууд бий. Тухайлбал, донор нь цусаар дамжих халдваргүй байх ёстой. Элэг нь өөхжилтгүй, анатомын хувьд шилжүүлэн суулгах боломжтой байх ёстой. Хагалгаа болохоос өмнө бид маш олон хуралдаж, дүн шинжилгээ хийдэг. Хэмжилт хийж, “яг болно” гэсэн тохиолдолд хагалгаанд орох шийдвэрийг гаргадаг. Донорын тухай хуулинд хагалгаанд орох гэж буй хүний гэр бүл, төрөл төрөгсөд, ах дүү, хамаатан садан нь эрхтнээ шилжүүлэн суулгах боломжтой гэж заасан байдаг. Үүний дагуу ажилладаг. Ямар нэг холбоотой байх ёстой. Ингэхгүй бол ард нь эрхтний наймаа явж байх магадлал өндөр.
Өнгөрсөн оны сүүлээс эрхтэн шилжүүлэн суулгах хагалгааг улсын төсөвт оруулсан. Үүнтэй холбоотойгоор маш олон хүний амь аврагдаж байна. Өнгөрсөн 11, 12, нэгдүгээр сард найман хүнд элэг шилжүүлэн суулгах хагалгаа хийсэн. Өөрөөр хэлбэл, мөнгөтэй ч бай, мөнгөгүй ч бай хувь хүн эмчлүүлэх эрхээ эдлэх бүрэн боломжтой болсон. Даатгалтай холбоотой хэдэн төгрөг төлнө. Бусад нь үнэгүй болсон. Улсын нэгдүгээр эмнэлэгт элгийг үнэгүй шилжүүлэн суулгаж байгаа. Энэ онд 24 хүнд элэг шилжүүлэн суулгах төсөв өгсөн. Одоогийн байдлаар дөрвөн хүнд элэг шилжүүлэн суулгаад байна.
-Элэг шилжүүлэн суулгуулсан хүн, донор хоёр хагалгааны дараа хэрхэн эмчилгээ хийлгэдэг юм бэ?
-Элэг шилжүүлэн суулгуулсан хүн, донор хоёр хоёулаа эмчийн хяналтад байна. Манай эрхтэн шилжүүлэн суулгах тасагт 24 цагийн хяналтад эмчлүүлнэ. Донор бол харьцангуй гайгүй, долоо хоногийн дараа эмнэлгээс гарна. Гэхдээ жилийн турш манай эмнэлгийн хяналтад байна. Элэг шилжүүлэн суулгуулсан хүн маань насан туршдаа эмнэлгийн хяналтад байдаг. Гэхдээ эхний гурван сард нарийн тусгай хяналтад байх ёстой. Жилийн дараа эм уугаад эрүүл хүн болчихно. Ажлын бүтээмж сайтай, үр хүүхэд төрүүлж, эрүүл хүн шиг болдог. Өдөрт нэг эм ууна.
-43 хүн элэг шилжүүлэн суулгах хагалгаанд оржээ. Эдгээр хүмүүсийн биеийн байдал одоо ямар байгаа вэ?
-43 хүн ямар өвчлөлийн улмаас хагалгаанд орсон бэ гэдгийг эхлээд хэлье. Дунджаар 38, 39 насныхан хагалгаанд орох болсон. Хамгийн өндөр настай нь 60-тай, хамгийн бага нь нэг ой гурван сартай хүүхэд орсон. Элэгний хавдартай есөн хүн, элэг нь төрөлхийн цөсний замын битүүрэлтэй гурван хүүхдэд элэг шилжүүлэн суулгалаа. Мөн элэгний C вирустэй таван хүнд элэг шилжүүлэн суулгасан. Цөсний замын гаралтай элэгний хатууралтай гурван хүнд элэг шилжүүлсэн. Бусад нь B, D вирусын гаралтай байсан. Ихэнх нь одоо эмнэлэг, эмчийн хяналтад сайн байгаа. Хагалгааны дараах нөхцөл байдал их чухал байдаг. Хариуцлага алдаж огт болохгүй. Ер нь бол хүмүүсийн маань биеийн байдал сайн байгаа гэж хэлж болно. Хүүхдүүд хичээлдээ явж, бүгд эмчийнхээ зааврын дагуу хоолны дэглэмээ барьж, эхнээсээ цоо эрүүл гэж хэлж болох тийм хэмнэлд орсон байгаа. Тухайлбал, анхны элэг шилжүүлэн суулгасан есөн хүн маань бусдын адил ажил төрлөө эрхлээд явж байна. Энэ нь эмч хүний хувьд хамгийн сайхан, хүндтэй үйл хэрэг байдаг юм. Жишээ нь, тэд нарын маань зүгээс бид нарт зориулж “Дэлхийд данстай амьдралын эмч, Дэндүү энгүүн авралын бурхан, Даруухан цагаан гоёлтой, Эмч бурхан тандаа мөргөмүү” гэсэн үгтэй дурсамж өгч эрүүл энх болсон гэдгээ илэрхийлсэн нь эмч бид нарт маш их баяр хөөрийг бэлэглэсэн. Эмч хүний хамгийн том бахархал энэ л байдаг. Шөнө өвчтөнөө зүүдлэн, хичээн чармайж зүтгэсний хүчинд хөл дээрээ босож, эрүүл саруул алхаж явахыг нь харах шиг сайхан юм хаа байхав дээ.
-Манай улсад элэг шилжүүлэн суулгах хагалгаа амжилттай болж буй нь юутай холбоотой вэ?
-Манай улсын нэгдүгээр төвийн элэг шилжүүлэн суулгах баг бие дааж ажиллаж байгаа. БНСУ-ын “Асан” анагаах ухааны төв амьд донороос элэг шилжүүлэн суулгачихсан эмчилгээгээр дэлхийд нэг номерт ордог. Мөн дэлхийд хүндрэл, нас баралт хамгийн бага. Тус анагаах ухааны төвтэй 2010 оноос хойш гэрээтэй ажиллаж, манай баг хамт олон, бүх эмч нар, сувилагч маань суралцаад явж байна. Одоо ч сургалт үргэлжилж байгаа. Солонгосын багийнхан жилд хоёр удаа ирж, бид нартай хамтарч мэс засал хийнэ. Бид жилд нэг удаа очиж, дадлагаждаг. Тус төвийн бүхий л удирдамжийн дагуу мэс заслын ажиллагаа явагддаг. Тэнд байдаг бүхий л эмнэлгийн багаж, тоног төхөөрөмж манайд бий. Элэг шилжүүлэн суулгаж эхэлж байгаа орон 50 хувь нь үр дүнтэй байвал тухайн орныг амжилттай байна гэж үздэг. Тэгвэл манай улсын элэг шилжүүлэн суулгасан амжилт бол 95 хувьтай гэж гарсан. Сайн зааж зөвлөх багш нар, тус төвийн удирдамжийн дагуу хичээж байгаа учраас амжилттай яваа юм. “Асан” анагаах ухааны төвийн элэг шилжүүлэн суулгасны нэг болон таван жилийн, гурван сарын үзүүлэлт монголд хийсэн үзүүлэлттэй яг адилхан явж байдаг. Иймээс манай улс дэлхийд элэг шилжүүлэн суулгасан 46 дахь орон болж бүртгэгдсэн. Хөгжиж буй орнуудаас элэг шилжүүлэн суулгадаг хоёрхон орны нэг болсон байна. Монголын анагаах ухаандаа монголчууд минь итгэх цаг болжээ. Энэ дашрамд хэлэхэд монголчууд өөрсдийгөө эмнэлэгт үзүүлж, эрүүл мэнддээ анхаарах хэрэгтэй байна. Хяналт муу байдгаас хагалгаанд орох болчихдог. Тиймээс эрүүл мэнддээ алхам бүртээ анхаарч, агаар салхинд гарч байх хэрэгтэй юм. Өөрсдөөс шалтгаалах энгийн алхмыг тогтмол хийж хэвших хэрэгтэй шүү.
Эх сурвалж: 2018.03.06 | https://dnn.mn/